حجت اله عزیزی، عضو هییت مدیره و رئیس کمیته های ژئوتکنیک ، جوش ، بتن و مصالح استاندارد سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران در گفتگو با پیام ساختمان تشریح کرد:
گزارش ژئوتکنیک در کارتابل الکترونیکی
گروه بازار ساختمان
مطالعات ژئوتکنیک و آزمایشهای خاک دارای کاربردی بی‌نظیر است که میتواند تأثیرات اقتصادی و کیفی در زمان ساخت سازه ساختمان و افزایش ایمنی ساکنین اطراف محل پروژه در حال ساخت داشته باشد.
حجت اله عزیزی عضو هیئت‌مدیره سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان تهران و مسئول کمیته های ژئوتکنیک، جوش، بتن و مصالح استاندارد این سازمان، ژئوتکنیک را حقیقتی ضروری می‌داند و اقدامات انجام شده و در شرف انجام برای استفاده هر چه بهتر از این مطالعات در صنعت و بازار ساختمان را در گفتگو با ما بیان می کند.
پیام ساختمان: ژئوتکنیک چه ارتباطی با ساختمان و نظام‌مهندسی دارد؟
در مطالعات ژئوتکنیک پارامترهایی درباره زمین "ساختگاه پروژه" انجام می‌شود تا مشخص گردد آیا سازه‌ای با وزن، ارتفاع و مصالح مشخص را می‌توان در محل مورد نظر ساخت؟ و آیا زمین و خاک آن پروژه در هنگام زلزله رفتار مناسبی با سازه پروژه خواهد داشت ؟
این مطالعات که در مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان با عنوان پی و پی سازی تدوین شده است ، میبایست قبل از اجرای پروژه انجام شود و نقش کلیدی در تعریف یک پروژه خواهد داشت و از نیازهای اساسی طراحی یک سازه محسوب می‌شود.
این مطالعات و آزمایشها میبایست در فاز صفر و در زمان تعریف پروژه و قبل از انجام محاسبات سازه انجام شود و نتایج آن در اختیار مهندسان محاسب قرار گیرد. در مطالعات ژئوتکنیکی با بدست آوردن عمق آبهای زیرزمینی، مسیر قنوات، بررسی وجود و عمق خاک دستی، دانه بندی خاک ، مقاومت خاک ، ظرفیت باربری خاک و پارامترهای دیگر، قابلیت اجرای پروژه مورد نظر در زمین پروژه بررسی می گردد.
از جمله مواردی که در مبحث ششم مقررات ملی ساختمان نیز به آن اشاره شده است چسبندگی خاک و زاویه اصطکاک داخلی بین دانه‌های خاک است. همچنین در مقررات ملی ساختمان 4 نوع زمین تعریف شده است. زمین نوع ١ نشان می‌دهد که خاک پروژه دارای استحکام بالاتری است و زمین نوع ٤ بالعکس.
پیام ساختمان: چرا توجه به نوع زمین میتواند موجب کاهش هزینه ساخت و ساز شود؟
رفتار زمینی که ساختمان بر آن ساخته می‌شود در مقابل زمین‌لرزه، نشست زمین و روانگرایی آن را می‌توان بررسی کرد. سازه و اسکلت ساختمان‌ها را می‌توان با توجه به مطالعات ژئوتکنیکی تا 20 درصد ارزان تر و سبک تر ساخت؛ هرچند در مناطقی مانند جنوب کهریزک زمین نوع 4 هم وجود دارد اما عموماً در تهران نوع زمین 2 و 3 است.
به بیان دیگر، زمانی که مشخص شود زمین از نوع 2 است مهندس طراح سازه میتواند ٢٠٪ فولاد و بتن مصرفی را کاهش داد . در پروژه‌های بسیاری به دلیل بی‌توجهی به مطالعات ژئوتکنیک یا عدم داشتن تخصص کافی، نوع زمین را به‌صورت پیش‌فرض نوع 3 حساب می‌کنند، درحالی‌که زمین از نوع 2 بوده و نیازی به استحکام‌بخشی بیش‌ازحد ندارد.
به بیان دیگر در زمین‌هایی که نوع زمین 2 است اگر مطالعات ژئوتکنیک انجام شود می‌توان حداقل 20 درصد سبک تر ساخت که در هزینه و استفاده از مصالح سازه‌ای و منابع ملی صرفه‌جویی می‌شود.
پیام ساختمان: مگر الزام برای تهیه و توجه به این گزارش ژئوتکنیک انجام نمی‌شود؟
یا اعمال نمی‌شود یا کاملاً تخصصی دنبال نمی‌شود. ازآنجاکه مطالعات ژئوتکنیک به‌صورت حرفه‌ای دنبال نمی‌شود، نوع زمین را پیش‌فرض نوع 3 در نظر می‌گیرند در نتیجه سازه را سنگین تر طراحی می‌کنند. این بررسی زمانی دارای اهمیت می شود که بدانیم در رفتار متقابل زمین و زلزله نوع زمین فاکتور بسیار مهمی است.
پیام ساختمان: نظام‌مهندسی که مسئول کیفیت ساختمان است تاکنون چه اقدامی برای رویکرد جدی به این گزارش‌ها داشته است؟
در هیئت‌مدیره دوره ششم نظام‌مهندسی طی یک سال گذشته کمیته ژئوتکنیک راه‌اندازی شده و تاکنون 42 جلسه این کمیته به‌صورت پیوسته تشکیل شده است که در این جلسات از اشخاص حرفه مند و صنفی و اساتید دانشگاهی دعوت‌شده و همچنین "شیوه‌نامه تشخیص صلاحیت" شرکت های خدمات آزمایشگاهی را بازبینی کرده و برای دفتر تشکل های حرفه‌ای وزارت راه و شهرسازی ارسال کرده‌ایم.
اقدام دوم ما این بود که از روی کتاب مبحث 10,9,7 (ژئوتکنیک ، جوش و بتن) شرح خدمات شرکت های آزمایشگاهی را تدوین کرده‌ایم، سپس به دستورالعمل های تهیه گزارش و نحوه آزمایش های صحرایی و آزمایشگاهی همچنین نتایجی که باید بدست آید و در نهایت حق‌الزحمه تهیه یک گزارش ژئوتکنیک مشخص شده است.
در ادامه، این آیین‌نامه‌ها را برای وزارت راه و شهرسازی ارسال کرده‌ایم تا این وزارتخانه اقدام به بررسی و ابلاغ آنها کند و به این نقطه برسیم که در حوزه شهری به طراحی ساخت و ساز‌ها با توجه به گزارش های ژئوتکنیک صورت پذیرد و این روند به کل استان های کشور تعمیم یابد.
پیام ساختمان: تنها اقدام کمیته همین تدوین دستورالعمل بود؟
آنچه که ما برای کمیته تعریف کرده‌ایم این بوده است که در سال اول به تدوین آیین‌نامه‌ها بپردازیم و در سال دوم به اجرای آنها نظارت کنیم؛ با همکاری معاونت فنی و مهندسی سازمان نظام‌مهندسی ضاین بخش را با استفاده از کارتابل های الکترونیکی پیگیری می‌کنیم.
همچنین با جلساتی که با اداره کل شهرسازی شهرداری ( آقای مهندس کریمیان اقبال و آقای مهندس سلیمی ) داشته‌ایم به این نتیجه رسیدیم که کنترل گزارش های ژئوتکنیکی از طریق کارتابل های الکترونیکی شرکت های ژئوتکنیکی انجام شود، به این معنی که شرکت های ژئوتکنیکی زمانی که از پروژه‌ای گزارش تهیه می‌کنند آن را در کارتابل های الکترونیکی شرکت خود قرار دهند و همزمان برای مهندس محاسب پروژه نیز ارسال شود تا این مهندسان نیز آن را در کارتابل خود ببینند.
پیام ساختمان: مگر در حال حاضر مهندسان محاسب موظف به استفاده از گزارش های ژئوتکنیک نیستند؟
در حال حاضر مهندسان سازه از گزارش های ژئوتکنیک استفاده صد در صدی نمی‌کنند و عموماً مهندسان سازه بر اساس پیش‌فرض های غیر دقیق به طراحی سازه می‌پردازند. توجه به این گزارش‌ها در گذشته الزامی نبود. همچنین ازآنجاکه بخشی از تهیه گزارش ژئوتکنیکی در هنگام حفاری و گمانه چاه آزمایشگاهی است. ازاین‌رو شرکت های ژئوتکنیکی موظف هستند که به‌صورت روزانه نتایج گزارش های خود را در کارتابل الکترونیکی قرار دهند تا هم نظام‌مهندسی بتواند از روند این آزمایشها به‌صورت اتفاقی (Random) بازدید کند و به بررسی این آزمایشها بپردازد که درست است یا احتمالاً خلاف واقع! ازاین‌رو ما از ابتدا همراه با شرکت‌ها حرکت می‌کنیم. شرکت طراح سازه نیز پارامترهایی خواهد داشت که با دقت میتواند از آنها برای طراحی استفاده کند.
پیام ساختمان: یعنی در حال حاضر این گزارش‌ها مورد کنترل قرار نمی‌گیرد؟
در گذشته این ظرفیت وجود نداشت و سازمان مدیریت بحران این کمبود را جبران می‌کرد، ما هم به همین دلیل از این سازمان تشکر می‌کنیم اما در حال حاضر "سازمان مدیریت بحران" گزارش های ژئوتکنیکی ساختمان را بررسی می‌کند، اما اینکه گفته شود آزمایشها باید تیپ 2 باشد امری غیر حرفه است چرا که از ابتدا مشخص نیست که آزمایشها تیپ 2 است یا 3 یا حتی 4 .
نظام مهندسی هم با توجه به استخدام 6 کارشناس ارشد ژئوتکنیک، این امر خطیر را در خود این سازمان بر عهده گرفته است.
سوتیترها
*ساختمان‌ها را 20 درصد ارزان تر بسازید
*تهران نیازی به سنگین سازی ندارد
*نوع زمین را پیش‌فرض 3 نگیرید
*با بررسی ژئوتکنیک در مصرف مصالح صرفه‌جویی خواهد شد
*برگزاری 42 جلسه کمیته ژئوتکنیک
* زمانی که نوع زمین 2 است می توان ساختمان را سبک تر ساخت
